Năm 2019 này là năm kỷ niệm 500 năm ngày mất của Leonardo da Vinchi. Con người này có nhiều tài năng và làm nhiều việc đến nỗi không biết nên sử dụng khái niệm nào về nghề nghiệp thì mới thích hợp với ông.

Từ xuất thân đặc biệt

Mỗi khi nói đến con người này, thiên hạ thường liên tưởng ngay đến bức hoạ nàng Mona Lisa hiện được trưng bày ở Viện bảo tàng Louvre tại thủ đô Paris của nước Pháp. Những bức hoạ của Leonardo da Vinci đều rất nổi tiếng và đắt giá. Mới đây nhất có một bức được coi là của Leonardo da Vinci được bán đấu giá với giá gần nửa tỷ USD. Nhưng Leonardo da Vinci lại vẽ không nhiều, để lại cho đến nay chỉ có hơn một chục bức hoạ. Nhưng tất cả đều là đỉnh cao của nghệ thuật hội hoạ, là tuyệt kỹ của sự kết hợp giữa màu sắc và ánh sáng, giữa bố cục chung và điểm nhấn, giữa dấu ấn tôn giáo trong giai đoạn lịch sử đương thời, giữa huyền thoại và cuộc sống thật, giữa phụ nữ và nam giới khiến chúng không chỉ độc đáo và đặc sắc mà còn độc nhất vô nhị trên thế giới.

Leonardo da Vinci còn là một nhà phát minh sáng chế tài năng. Ông nghiên cứu về khoa học và kỹ thuật, về hình học và toán học, về địa chất và thiên văn, về vũ khí và cơ khí... Rất nhiều kết quả lao động sáng tạo của ông đi trước thời đại cả vài trăm năm thậm chí đến ngày nay mới được vận dụng. Nhân loại gọi ông là một thiên tài bất tử.

Leonardo da Vinci sinh ngày 15/4/1452 ở làng Vinci vùng ngoại ô của thành phố Florence thuộc Italy ngày nay. Ông mất ngày 2/5/1519 tại lâu đài de Cloux ở Amboise thuộc nước Pháp ngày nay. Chính vì lẽ này mà năm nay Italy và Pháp cùng nhau kỷ niệm 500 năm ngày mất của Leonardo da Vinci, tổ chức hẳn "Năm da Vincy" làm một sự kiện lớn trong quan hệ hợp tác văn hoá giữa hai nước. Kỷ niệm ngày mất để nhìn nhận và đánh giá đúng cũng như để tôn vinh danh nhân.

Leonardo da Vinci là con ngoài giá thú của công chứng viên rất danh giá Piero da Vinci và cô gái nông dân Cateria. Tuy là con ngoài giá thú nhưng cậu bé được gia đình nhà nội công nhận và thu nhận. Cậu bé được ông nội quý yêu nhiều nhất trong khi tình cảm của người cha lại nhạt nhẽo. Cậu không sống cùng với cha hay mẹ mà cùng với ông nội và những người chú ruột ở vùng nông thôn, học cách trồng cây và chăn nuôi trong sản xuất nông nghiệp, đi đây đi đó, nhìn nhận thế giới và thiên nhiên.

Ông nội qua đời năm Leonardo da Vinci lên 7 tuổi. Cậu bé về thành phố Florence sống với cha, được cho đi học. Nhưng Leonardo da Vinci không học đến đầu đến cuối mà bỏ dở giữa chừng. Tuy không chăm chỉ học hành nhưng cậu bé đã bộc lộ năng khiếu hội hoạ. Những phác thảo tranh vẽ đầu tiên về phong cảnh hay tĩnh vật của cậu bé có từ thời kỳ này.

Vì là đứa con ngoài giá thú, Leonardo da Vinci không thể trở thành công chứng viên như cha. Người cha cũng vừa không muốn vừa không tin là đứa con trai này thích hợp với nghề công chứng. Nhưng người cha nhận ra năng khiếu hội hoạ của đứa con. Ông gửi gắm nó cho hoạ sĩ và nhà tạc tượng nổi tiếng nhất đương thời là Andrea Del Verrocchino. Leonardo da Vinci bắt đầu học nghề ở đó.

Như thế mầm giống tốt được gieo trồng trên đất mầu mỡ, Leonardo da Vinci đã nhanh chóng chứng tỏ năng khiếu và tài năng hội hoạ của mình. Kết thúc thời kỳ học nghề, Leonardo da Vinci được công nhận là còn giỏi hơn cả chính người thầy vốn đã rất nổi tiếng của mình.

…Đến thiên tài bất tử

Những gì đến sau đó đều đã đến như một lẽ đương nhiên. Leonardo da Vinci có danh tiếng và tiền của đủ để nghiên cứu trên những lĩnh vực khác. Leonardo da Vinci không giấu giếm mình là người đồng tính, rất ít khi vẽ phụ nữ nhưng tất cả những người phụ nữ hiện diện trong hình hài tác phẩm của Leonardo da Vinci đều gần như không thấy đặc trưng cho đương thời mà tổng hợp những hình dung riêng của Leonardo da Vinci về phụ nữ: tự tin và đa dạng, mạnh mẽ và sắc nét nhưng vẫn rất nữ tính và gợi cảm, không hình ảnh nào giống hình ảnh nào.

Cứ như thế, Leonardo da Vinci trở thành kỹ sư và nhà phát minh sáng chế, nhà khoa học và nghệ sĩ, nhà nghiên cứu con người và tự nhiên, kiến trúc sư và cả nhà quân sự. Hậu thế nhất trí với nhau trong câu trả lời cho câu hỏi cái gì khiến Leonardo da Vinci nổi bật hơn cả trong diện những danh nhân nổi bật, xứng đáng được coi là thiên tài hơn cả giữa nhiều người được coi là thiên tài hơn cả. Câu trả lời là trong khi những người khác chỉ lừng danh trong lĩnh vực riêng của mình thì Leonardo da Vinci lại kết hợp được tất cả các lĩnh vực với nhau ở độ sâu cần thiết để có được mức độ hài hoà cao nhất.

Tuy nhiên, Leonardo da Vinci lại khởi đầu rất nhiều mà chỉ hoàn tất được ít những công trình và dự định nghiên cứu và sáng tạo của mình. Đại đa số đều vẫn dang dở và không có tính hệ thống, bởi thế không thể có được hiệu ứng cộng hưởng. Hậu thế có thể thấy được rất nhiều ý tưởng của Leonardo da Vinci đi trước thời đại nhưng lại chưa thấy có đủ kiến thức hay chỉ dẫn từ Leonardo da Vinci để thực hiện chúng trong những giai đoạn sau này. Leonardo da Vinci để lại hơn 6.000 trang giấy với những hình vẽ và ghi chép, phác thảo và tóm tắt mà hậu thế chỉ có thể suy diễn tiếp từ đó trong sự tin tưởng rằng chúng đúng như Leonardo da Vinci đã nghĩ khi có những ý tưởng ấy.

Vụ bức hoạ Mona Lisa bị lấy cắp giúp cho bức hoạ này thêm nổi tiếng và tên tuổi của Leonardo da Vinci thêm nổi danh. Giấy mực đã được sử dụng rất nhiều để viết về ông. Tiền của và công sức đã được bỏ ra rất nhiều để nghiên cứu và tìm hiểu về ông.

Dù vậy, hiện tại vẫn còn rất nhiều câu đố về Leonardo da Vinci vẫn chưa tìm ra được lời giải, vẫn còn rất nhiều câu hỏi về người này chưa được trả lời. Lời giải cho những câu đố ấy và câu trả lời cho những câu hỏi kia giúp khai phá nhiều hơn và đúng đắn hơn về thiên tài này, về những đóng góp trí tuệ của ông cho nhân loại và cả về những thăng trầm, bi kịch và hạnh phúc trong cuộc đời riêng của ông.

Quá khứ càng lùi xa thì thế giới hiện tại càng có thêm điều kiện thuận lợi và cơ hội để kiểm chứng những ý tưởng sáng tạo đi trước thời đại của Leonardo da Vinci. Cả sau 500 năm, hậu thế vẫn phải công nhận rằng sức ảnh hưởng của Leonardo da Vinci tới thế giới hiện đại vẫn rất to lớn và sâu sắc.

Sa Thảo